De Johan Cruijff ArenA is gebouwd in 1996 naar ontwerp van Rob Schuurman in samenwerking met Sjoerd Soeters. Sindsdien hebben wij als vaste architect van het stadion aan diverse aanpassingen en uitbreidingen gewerkt.
Voor het aankomende EK van 2020 zal de ArenA een grootscheepse ‘upgrade’ krijgen waarbij ook het uiterlijk een flinke metamorfose ondergaat. De opgave bestaat uit het verhogen van de kwaliteit van het stadium door in te zetten op het vergroten van de vloeroppervlakte van de omlopen en het verbeteren van de toegankelijkheid van het stadion. Dit wordt gerealiseerd middels een gefaseerde bouw terwijl het stadion gewoon in gebruik blijft.
Het architectonisch concept bestaat uit het gelijkmatig verdelen van het nieuwe volume (de gevraagde extra vloeroppervlakte) over het bestaande stadion. Door de curve van het bestaande dak in een vloeiende lijn door te trekken naar een nieuwe gebolde gevel, wordt de totale vorm van het stadion veel meer een geheel, van ‘hol naar bol’.
Tegelijkertijd wordt het volume vergroot zodat er ruimte ontstaat voor het gevraagde extra programma. Ter plaatse van de bestaande torens van de dakconstructie wordt de bolvormige gevel uitgesneden, zodat deze karakteristieke elementen van het stadion als vanzelfsprekend opgenomen worden in de nieuwe architectuur. De uitsneden hebben de vorm van een groot oog met een transparante gevelinvulling. De nieuwe roltrappen, trappen en liften worden op ingenieuze wijze ingepast zodat ook de toegankelijkheid sterk verbetert.
Dankzij deze ingrepen krijgt de ArenA een nieuwe iconische kwaliteit, en tegelijkertijd ontstaat een rustig, eenduidig beeld. Door in de toekomst de ring van bebouwing rond het stadion uit te breiden conform het stedenbouwkundige plan, zal de utilitaire onderzijde van het stadion worden afgeschermd door een plint met publieksfuncties.
Meest in het oog springend aan het ontwerp voor de vernieuwde ArenA is de nieuwe gevel. Deze futuristisch ogende huid bestaat uit een driedimensionaal gekromd grid van stalen buizen voorzien van kussens van ETFE-folie. Dit teflon-achtige materiaal is ontwikkeld op basis van nanotechnologie; vuil hecht zich niet en de gevel blijft schoon. Er kunnen zeer grote overspanningen mee gerealiseerd worden. Vandaar dat deze techniek veel wordt toegepast in wintertuinen en sportcomplexen. Door de kussens dubbelwandig uit te voeren wordt de gevel goed isolerend. De huid krijgt verschillende gradaties van transparantie; van volledig doorzichtig tot ondoorzichtig, zodat een speels patroon ontstaat in het beeld van het gebouw en tegelijkertijd de zichtrelatie tussen binnen en buiten veranderd naarmate je je door het stadion beweegt.
De constructie is licht van gewicht; een noodzaak vanwege de beperkte draagkracht van de bestaande constructie. Door de droge bouwmethode is een snel bouwproces mogelijk. Omdat het stadion gedurende de bouw in gebruik blijft, zal in fases worden gewerkt. Geavanceerde BIM- technieken maken een optimale samenwerking mogelijk tussen alle betrokken partijen.
Behalve op een nieuwe gedaante, wordt ook flink ingezet op een zo duurzaam mogelijk gebouw. Uiteraard door LED-verlichting toe te passen, maar zo is er ook de mogelijkheid ingebouwd om zonnepanelen te integreren in de kussens. En regenwater van dak en gevel zal worden opgevangen om de toiletten door te spoelen.
De zeer complexe vorm van de vernieuwde ArenA vroeg om een geavanceerd ontwerpproces, al vanuit de schetsontwerp fase. Vanaf het begin hebben we software ingezet om te experimenteren met de complexe vorm. In eerste instantie met behulp van SketchUp, waarna vanaf de VO-fase Revit werd ingezet.
SketchUp is gebruikt om de gewenste hoofdvorm te bepalen: de bolle omhulling met de uitsneden ter plaatse van de trappenhuizen. De ‘netkous-structuur’ van deze hoofdvorm is vervolgens verder ontwikkeld met behulp van het 3D engineering programma Rhino. Binnen deze software konden we met behulp van de applicatie ‘Grasshopper’ op een grafische manier algoritmes instellen die het grid van de netkous bepaalden. Hierdoor werd het mogelijk om dit grid gelijkmatig te verdelen over de gewenste 3D gekromde vorm. Vervolgens hebben we in Revit een ‘adaptive family’ ontwikkeld voor de ruitvormige kussens. Door het linken van beide softwarepakketten konden we deze ruitvormige vlakken als het ware ‘ophangen’ aan het netkous-grid zodat een vloeiend geheel ontstond. Elke ruit heeft andere afmetingen door het organische verloop. De adaptive families konden we automatisch laten verdelen en vervormen volgens het vooraf ingestelde gridpatroon.
In de besteksfase werkten we het 3D BIM-model tot in detail uit met Revit. Binnen dat model werd samengewerkt met constructeur, adviseurs en aannemer. Op die manier kunnen conflicten worden vermeden en ontstaat een efficiënt bouwproces. Dat drukt ook de kosten: vroeger ging 15% van de bouwbegroting op aan bouwfouten. Dat is nu significant minder. Voor ons als architecten heeft het ontwerpen in 3D als grote voordeel dat je de zeer complexe vormen en ruimtes in een gebouw als de Johan Cruijff ArenA direct voor je ziet en kan manipuleren. Door middel van virtual-reality kan zelfs worden rondgelopen in het ontwerp zodat ook opdrachtgever en gebruikers een goed beeld krijgen van hun vernieuwde stadion.
De Amsterdam Arena was ontworpen als een louter utilitair object en lag als een vliegende schotel in de omgeving. Om het stadion beter in te passen...
Zo’n 10 jaar na de oplevering van de Amsterdam ArenA in 1996 voldeed het gebied rond de hoofdtribune en het Entreegebouw niet meer en...
Aan de zuidzijde is het stadion ingepakt met een plintgebouw waarin zich winkels, kantoren en parkeerruimte bevinden...