Java Eiland, Amsterdam
Stedebouw
Het Java-eiland – onderdeel van het Oostelijk Havengebied – vroeg om een andere aanpak dan het aangrenzende KNSM-eiland...
Bekijk
In Amsterdam wordt tussen de Spaarndammerbuurt en het IJ gewerkt aan de transformatie van de Houthaven. Het gebied van ca. 30 hectare werd oorspronkelijk gebouwd voor verwerking van hout en heeft jarenlang een industriële rol vervuld. Nu wordt het getransformeerd tot woon- werkgebied met ca. 2.700 woningen, verschillende voorzieningen en bedrijfsruimtes.
In samenwerking met de gemeente Amsterdam is op basis van het ontwerp van Ton Schaap het stedebouwkundig plan ontwikkeld. PPHP heeft vervolgens de uitgangpunten voor de architectuur geformuleerd waarmee een team van architecten de verschillende gebouwen heeft ontworpen. Sjoerd Soeters heeft als Supervisor het traject van de uitwerking begeleid.
Het stedebouwkundig plan voor de Houthaven bestaat uit zeven autovrije schiereilanden, elk met een eigen karakter dat tot uiting komt in het volume en de architectuur van de gebouwen. De oorspronkelijke richting van de aanloophavens wordt teruggebracht in de vorm van grachten. Ook de naamgeving van de eilanden en de vele bruggen verwijzen naar de geschiedenis van de houthandel. De schiereilanden bieden een grote diversiteit aan woningen die zowel aan het water als aan de kleinschalige woonstraten liggen. Zo kan een nieuwe, prettige wijk in de bestaande stad Amsterdam ontstaan.
Elk schiereiland in de Houthaven kent een eigen karakter met bijbehorende gemeenschappelijke kenmerken. Daarbinnen zijn er subtiele verschillen tussen de gebouwen zodat er een afwisselend en gevarieerd beeld ontstaat. Dit is o.a. gebaseerd op de ideeën van Raymond Unwin, die in zijn boek ‘Town Planning in Practice’ het belang onderschrijft van veel verschillende gebouwen die onderdeel uitmaken van een stedelijk ensemble. Hij beschrijft: ‘how the variety of each should be dominated by the harmony of the whole’. Berlage noemde dit ‘eenheid in veelheid’.
Voor het ontwerp van de Houthaven is de enorme rijkdom aan typologieën en bouwstijlen van Amsterdam aanleiding geweest voor het karakter van deze buurt. Zo verwijzen op Wiborgeiland de ‘Stoere Jongens’ naar de traditionele pakhuizen. Op Revaleiland laten de gesloten bouwblokken de Amsterdamse school zien en even verderop staan gebouwen die zich voordoen als houtloodsen. Wie verder kijkt ziet huizen met veel horizontale banden en lijsten die verwijzen naar de stijl van W.M. Dudok en F.L. Wright. En zelfs de statige gebouwen met een chique uitstraling aan de Nassaukade en Stadhouderskade zijn terug te herkennen als ‘Deftige Dames’ op het Memeleiland.
In Amsterdam, de stad gebouwd op palen, heeft de houthandel altijd een belangrijke rol gespeeld. Het gebied dat nu wordt getransformeerd tot werk- en woonwijk, stond vanaf de 17de eeuw in het teken van houthandel. In die tijd werd dat nog vanuit Scandinavië via de Zuiderzee naar Amsterdam verscheept. Toen het Noordzeekanaal gereedkwam en de schepen steeds groter werden, voldeden de kleine havens niet meer. In 1876 werd een speciale Houthaven met waterlopen uitgegraven voor het overslaan en opslaan van hout. De handel bloeide op en de buurt stond vol loodsen en zagerijen. In de daaropvolgende periode ontwikkelde zich ook de Spaarndammerbuurt, die met de bekende Amsterdamse School blokken tot aan de Houthaven kwam te liggen.
In de jaren ’50 en ’60, verloor het water zijn betekenis voor de houthandel. Door het toepassen van betonnen heipalen in plaats van hout nam de bedrijvigheid af. Eén voor één vertrokken de bedrijven en werden de waterlopen gedempt. Uiteindelijk kwam het terrein voor het grootste gedeelte braak te liggen. Voor de groeiende stad Amsterdam werd het gebied interessant voor transformatie naar een woongebied en zo kon worden gestart met het maken van plannen voor de inpassing van deze nieuwe bestemming. Gezien de strenge milieuwetgeving was een snelle transformatie niet mogelijk en het braakliggende terrein werd eerst op allerlei manieren gebruikt voor tijdelijke functies. De bouw van de nieuwe Houthaven startte in 2010 en momenteel vindt de oplevering plaats van de woningen, bedrijfsruimtes, voorzieningen en openbare ruimte. Naar verwachting is de vernieuwde Houthaven klaar in 2023.
Het Java-eiland – onderdeel van het Oostelijk Havengebied – vroeg om een andere aanpak dan het aangrenzende KNSM-eiland...
De komst van Noord/Zuidlijn in Amsterdam-Noord is de aanleiding voor de vernieuwing en uitbreiding van het bestaande winkelcentrum Buikslotermeerplein en de bouw...
Sluseholmen is de eerste uitwerking van het Sydhavn-plan. Het eiland wordt gekenmerkt door een weids uitzicht op het omringende water en een intiemere binnenkant...