Java Eiland, Amsterdam

Het Java-eiland – onderdeel van het Oostelijk Havengebied – vroeg om een andere aanpak dan het aangrenzende KNSM-eiland, dat bestaat uit grote woongebouwen aan weerszijden van een laan. Bij de ruime watervlakte van IJ en IJhaven passen weliswaar grote gebouwen, maar vanwege de unieke ligging van het Java-eiland vlak bij de oude binnenstad is er gekozen voor een schaal die beter past bij de genius loci van Amsterdam.

Het plan bestaat uit een aaneenschakeling van relatief kleine appartementsgebouwen, die door verschillende architecten zijn ontworpen. Het eiland is opgedeeld door vier dwarsgrachten aan te leggen. De gebouwen langs de kades hebben een maat die goed aansluit bij de grote omvang van het eiland en het water, en toch rekening houdt met de menselijke maat. De gebouwen zijn 27 meter breed en zijn elk verdeeld in vijf beuken van 5,40 meter. Binnen deze structuur hebben de verschillende architecten een verscheidenheid aan woningtypen gerealiseerd. Aan de smalle dwarsgrachten liggen individuele grachtenhuizen. De grachtenpanden en kadegebouwen omsluiten openbare binnengebieden die elk anders zijn.

Periode
1991-2000
opdrachtgever
DRO Amsterdam
download

Landschap

Het Java-eiland, gebouwd voor het afmeren van grote zeeschepen, was niet zonder meer geschikt als woongebied. Een landschappelijke ingreep was nodig om deze grote, vlakke plaat, twee meter boven het wateroppervlak van het Oostelijke Havengebied, geschikt te maken voor bewoning en het eiland een voelbare relatie met het omringende water te geven. Bij het maken van het ontwerp was het boek The Visual and Spatial Structure of Landscapes van de Japanse landschapsarchitect Tadahiko Higuchi een belangrijke inspiratiebron. Higuchi onderzoekt de ervaring van openheid en begrenzing in het vrije veld en in het bijzonder de manier waarop heuvelachtige landschappen worden beleefd.


Belangrijk voor wat mensen ervaren als dichtbij of ver is de ooghoek waaronder de horizontale en verticale vlakken worden waargenomen. Higuchi’s boek bracht het inzicht dat de aantrekkelijkheid van de Amsterdamse grachtengordel niet alleen veroorzaakt wordt door de grachten en de gevels, maar ook door de bruggen en kades die op verschillende hoogtes liggen. Op eenzelfde manier is het Java-eiland opgevat als een heuvellandschap. Over de dwarsgrachten zijn bolle bruggen aangelegd en de kades aan het open water liggen hoger dan de kades van de grachten. Deze hoogteverschillen versterken het contact met het water en creëren in plaats van het eindeloze platte perspectief een gevarieerde reeks zichtlijnen en een afwisseling van overzicht en beslotenheid.

Meer informatie over dit project?